In de Leidse wijk Roomburg ligt de voormalige vuilstortplaats De Bult. Tot 1976 zijn hier olieresten, chemicaliën en zware metalen gedumpt door bedrijven, mogelijk met toestemming van de overheid. Nu beschermen damwanden de naastgelegen woningen en houden acht pompen het grondwaterpeil continu laag.
Amper 200 meter naast de oude vuilstort laat een Nederlandse IT-kampioen zien hoe je wel duurzaam met grondstoffen omgaat. In een voormalig distributiecentrum van de Zweedse modeketen H&M knapt Infotheek Group jaarlijks honderdduizenden pc’s, laptops en smartphones op. Gebruikte iPhones en Windows-computers krijgen hier een tweede leven.
Zijn de spullen niet meer bruikbaar, dan gaan ze naar een recyclebedrijf. Giftige metalen als chroom, beryllium en cadmium die zijn verwerkt in elektronica belanden zo niet in de natuur. En uit een ton dumptelefoons kun je bijvoorbeeld nog 3 kilo zilver halen. De smartphone is een schatkist in je broekzak.
Op het eerste gezicht gaat het er rommelig aan toe op het 200.000 vierkante meter vloeroppervlak van Infotheek Group. Karren vol computers, monitoren, toetsenborden en muizen staan opgesteld bij de ingang. Een verdieping hoger liggen tientallen oude pc’s, schermen en moederborden op apegapen in grote kartonnen dozen.
Na het nodige sorteerwerk komt er al gauw orde in de lading gebruikte apparatuur. Medewerkers lappen stap voor stap de telefoons, laptops en desktops op: ze checken of alles het doet, wissen het opslaggeheugen, poetsen de boel en installeren nieuwe software.
“Refurbished leeft steeds meer, dat zien we ook aan onze afzet”, zegt Stephan Derksen (44). Hij is algemeen directeur van Flex IT Distribution, de distributietak van Infotheek Group, dat verder ook het merk Centralpoint onder zich heeft.1
De IT-leverancier verscheept meer dan 2 miljoen items per jaar en opgeknapte apparaten zijn inmiddels goed voor meer dan de helft daarvan.
“Daar ben ik heel blij mee”, aldus Derksen, die zichzelf een ‘evangelist voor circulaire IT’ noemt. “Vroeger was het niet zo cool om tweedehands apparatuur te kopen. Nu zijn er klanten die heel bewust voor refurbished kiezen, omdat het geld bespaart en duurzamer is.”
Tweedehands in opkomst
De interesse voor tweedehands spullen is de afgelopen jaren flink toegenomen. Nederland telt nu zo’n 1.700 kringloopwinkels, volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek. Dat zijn er bijna 150 meer dan vijf jaar terug. En online groeit een kledingmarktplaats als United Wardrobe als kool.
Het armoedige imago van gebruikte goederen is langzamerhand verdwenen. Speuren naar een kastje met karakter of kek vintage jurkje is mainstream geworden. Alles beter dan weer zo’n H&M-topje of IKEA-tafel.
Maar voor elektronische apparaten geldt dat tweedehands niet altijd beter is. Volgens Milieu Centraal kun je een koelkast, vriezer of droger beter nieuw kopen, omdat oude modellen veel energie slurpen.
Voor laptops en smartphones is het advies minder eenduidig. Vaak is onduidelijk wat je precies in huis haalt als je een opgeknapte iPhone koopt, concludeerde de Consumentenbond na onderzoek. Met name de accu laat het nogal eens afweten.
Het ontbreken van een Europees of wereldwijd keurmerk helpt daarbij niet.2 Daarom heeft Infotheek Group een eigen kwaliteitsstandaard ontwikkeld, zodat klanten weten wat ze kopen. Bij producten met het label ‘approved selection’ is de hardware volledig technisch gecheckt, zijn verouderde onderdelen vervangen en is de harde schijf geschoond. De garantieperiode is standaard een jaar en is uit te breiden naar vijf jaar.
“Uiteindelijk is de essentie dat je een product levert waar de koper vertrouwen in heeft”, zegt Derksen. “Wij hebben hier 150 man rondlopen om daarvoor te zorgen.”
Toch moet Derksen nog regelmatig uitleggen waarom een gebruikte iPhone op Marktplaats een stuk goedkoper is. “Als wij zeggen dat-ie zo goed als nieuw is, dan is-ie dat ook. En belangrijker: als jij er volgende week duizend bestelt, dan krijg je er ook duizend. Dat lukt je op Marktplaats gewoon niet.”
Gestructureerde en ongestructureerde goederen
Derksen pakt een geel hesje van de kapstok. Hij staat op het punt een rondleiding te geven door het distributiecentrum, maar eerst noteert de beveiliger het IMEI-nummer van zijn smartphone. Bij terugkomst kan hij zo aantonen dat het toestel niet gestolen is uit het magazijn. Voor iemand uit de directie gelden dezelfde strenge regels als voor andere medewerkers.
We stappen de betonnen bedrijfsvloer op. De gebruikte apparaten komen binnen aan de linkerzijde van het gebouw, via elf laad- en losdocks. Met name ‘s ochtends zijn werknemers bezig om vrachtwagens leeg te halen en spullen te sorteren.
De stroom goederen bestaat uit twee types: gestructureerd en ongestructureerd. “Vaak weten we van tevoren precies wat er binnenkomt, omdat de klant netjes zijn database bijhoudt”, zegt Derksen. “Die zegt: dit is het lijstje, dit zijn de serienummers, wat geef je ervoor?”
Maar soms is alle oude apparatuur op een hoop gegooid en moet het personeel eerst een schifting doen. Toetsenborden en muizen gaan rechtstreeks naar de recycler. Het heeft geen zin die schoon te maken, op te knappen en weer te verkopen. Ze zijn vaak intensief gebruikt en een nieuwe kost maar vijf euro. Derksen: “Dat kan economisch gezien niet uit.”
De volgende check is of de pc, laptop of smartphone nog werkt. Is het antwoord nee, dan gaat het apparaat ook naar de recycler. Reparatie is vaak niet kostenefficiënt, legt Derksen uit. “Wij werken alleen met goederen die nog goed functioneren.”
De overgebleven elektronica gaat het refurbishmentproces in. Een enkele pc is in zo’n twintig minuten nagekeken, ingepakt en klaar voor de verkoop, schat Derksen. Maar een grote batch apparaten die in een keer door de hele straat gaat, dat kan zomaar twee weken duren.
Gegevens op de harde schijf wissen
Een belangrijk onderdeel van het proces is het wissen van de harde schijf. “Wie kent niet het voorbeeld van Tonino”, memoreert Derksen, verwijzend naar de Nederlandse officier van justitie Joost Tonino die zijn privécomputer in 2004 aan de straat had gezet. Een taxichauffeur pikte de pc op en leverde deze af bij Peter R. De Vries. De misdaadverslaggever vond liefdesbrieven, vertrouwelijke onderzoeksgegevens en kinderporno op de computer. Door de negatieve publiciteit vertrok Tonino uiteindelijk bij het Openbaar Ministerie.
“Het is al jaren geleden, maar dat incident herinnert iedereen zich nog”, zegt Derksen. “Dat kan tegenwoordig natuurlijk niet meer.” Infotheek werkt met Blancco, software om opgeslagen gegevens te verwijderen die onder meer is goedgekeurd door de inlichtingendienst AIVD.
Derksen loopt twee trappen omhoog naar de tweede verdieping. Daar is een medewerker bezig het opslaggeheugen van een stuk of 25 laptops tegelijk te wissen. Op elk scherm is de voortgang weergegeven met een rode cirkel: 59 procent, 81 procent, 68 procent. Is het proces voltooid, dan krijgt elke laptop een certificaat dat de schijf leeg is.
Toch is datawiping niet voor alle partijen voldoende. Bij de NAVO, waar Infotheek Group in het verleden mee samenwerkte, moesten alle harde schijven op locatie door de versnipperaar. “En de stukjes mochten maximaal zo en zo groot zijn, anders kun je er blijkbaar toch nog informatie vanaf halen”, vertelt Derksen.
Pc-behuizing opnieuw spuiten
Even verderop poetst een vrouw met latex handschoenen een zwarte pc-kast op, totdat-ie glimt. “Het oog wil ook wat”, zegt Derksen. “Je verkoopt toch spullen waarbij je de drempel van tweedehands moet overwinnen. Als het er dan ook nog eens slecht uitziet, geeft dat geen lekker gevoel.”
Daarom verwijderen medewerkers oude stickers en spuiten ze de behuizing opnieuw als er een kras op zit. En laptops met weggesleten letters krijgen een nieuw toetsenbord. Maar er zijn grenzen. Een vergeelde printer (‘smoky yellow’ in de woorden van Derksen) hoeft niet te rekenen op een verse verflaag.
Hoe tastbaarder een apparaat, hoe meer emotionele waarde mensen eraan verbinden. Dat geldt bij uitstek voor een statusproduct als de iPhone. Daarom hanteert Infotheek een ondergrens van wat cosmetisch nog acceptabel is. Het bedrijf heeft geen klanten voor toestellen met diepe krassen. Die gaan in een batchverkoop naar partijen voor wie het wel loont om er bijvoorbeeld een nieuw display in zetten.
Geen nieuwe accu in een iPhone
Een verdieping lager liggen tientallen iPhones gestapeld aan de lader. Op een tafel ernaast schijnt het felle led-licht omhoog van tientallen andere exemplaren die op hun ‘buik’ op roze hoesjes van bubbeltjesplastic liggen. Hier test een medewerker hoelang het duurt voordat de batterij leeg is, en dus hoe goed-ie nog is.
Het toestel openmaken en er een frisse accu in stoppen die niet van Apple is, daar begint Infotheek niet aan. “De nieuwe iPhones zijn spatwaterdicht. Zodra je ‘m openmaakt, verlies je die eigenschap”, legt Derksen uit.
Dus beoordelen medewerkers alleen of de hardware nog functioneert, waarna de toestellen worden ingedeeld in A-grade (technisch en cosmetisch zo goed als nieuw) en B-grade (technisch in orde, cosmetisch in mindere staat).
Repareerbaarheid verschilt per product
Bij een pc is er een stuk meer om op te knappen. Er kan een nieuwe ssd-schijf in, de processor is te upgraden en je kunt meer geheugen bijprikken. Bij een laptop is de accu vaak ook vervangbaar.
Hoeveel tijd dat kost, verschilt per apparaat. “Bij de ene notebook moet je wel twintig schroefjes aan de onderkant eruit draaien, bij de ander ben je met vijf schroefjes klaar”, zegt Derksen, die vindt dat fabrikanten beter over de repareerbaarheid kunnen nadenken.
Er is niet een merk dat er hierbij uitspringt, aldus Derksen. “Het kan zomaar zijn dat HP daar bij het ene model supergoed over heeft nagedacht. En bij een ander model denk ik: dat hadden ze toch anders kunnen doen.”
Duurzaamheid motiveert de medewerkers
Voor de medewerkers van Infotheek is de puzzel van plastic componenten, metalen schroefjes en elektronica in elk geval smullen. Als er een nieuwe laptop uitkomt, zoeken ze online al uit hoe die in elkaar zit. Komt dat exemplaar voor het eerst binnen voor een opknapbeurt, dan eist iemand ‘m meteen op.
Derksen: “We hebben werknemers die al 23 jaar in dienst zijn. In de IT is het best ongebruikelijk dat mensen er zo lang zitten.”
Natuurlijk spelen het salaris, de doorgroeimogelijkheden en de werkomgeving daarin mee, maar volgens Derksen inspireert het duurzame imago van het bedrijf ook. “Veel mensen zijn daar echt trots op. Wij zien onszelf als de pioniers van de circulaire IT. Dat gevoel leeft hier sterk.”
Hergebruik is duurzamer dan recyclen
Een heftruck zoeft over de betonnen vloer tussen de metershoge stellages in het magazijn. Derksen duikt opzij. We zijn terug op de begane grond, waar medewerkers de opgeknapte spullen prepareren, inpakken en verzenden.
De wensen verschillen per klant. Sommigen willen alles geleverd in de verzegelde doos, anderen hebben liever dat Infotheek alvast software installeert en er een sticker met de werknemerscode opdoet.
Het Leidse IT-bedrijf verwerkt bijna duizend orders per dag, van zowel refurbished als nieuwe artikelen. Hoewel steeds meer ondernemingen kiezen voor opgeknapte hardware moet Derksen nog vaak uitleggen dat refurbished een volwaardig alternatief is.
Met name de kwaliteit is een punt van zorg. Maar dat dat niet per se hoeft, ziet hij al in zijn eigen gezin. “Als ik na drie jaar een andere telefoon neem, dan is mijn zoon superblij met mijn oude toestel. Dat gebeurt natuurlijk ook tussen bedrijven”, legt Derksen uit.
Een flitshandelaar die profiteert van de minieme prijsverschillen tussen beurzen en honderden deals sluit per seconde, is na een jaar toe aan nieuwe, snellere hardware. Maar een bank kan met die apparatuur nog wel vier jaar vooruit. En na een opknapbeurt kan een mkb’er er nog wel tien jaar mee uit de voeten.
Er zijn bijna 4 miljard smartphones in gebruik op aarde en zo’n 1,5 miljard desktops, laptops en MacBooks. Door steeds nieuwe gebruikers te vinden, hoeven fabrikanten minder nieuwe apparaten te maken, wat water, CO2-uitstoot en grondstoffen bespaart. Dat is ook duurzamer dan recyclen, want 100 procent herwinning is niet mogelijk. De chemicaliën die gebruikt worden om bijvoorbeeld goud van een moederbord te halen, vernietigen juist weer andere onderdelen.
Hergebruik is volgens Derksen dan ook de duurzaamste route, niet alleen met elektronica. “Meer dan de helft van de verkochte auto’s is tegenwoordig tweedehands. Dat kan met veel meer producten”, zegt de Infotheek-bestuurder, terwijl hij zijn hesje weer aan de kapstok hangt. “Kleding begint steeds meer te komen en de volgende stap is hopelijk meubels. Wij dragen hier ons steentje bij, in de IT.”
Lees meer:
- Door de cache van je iPhone te legen wordt hij een stuk sneller – zo doe je dat
- Wij mochten kijken in het hypermoderne distributiecentrum van Albert Heijn
- Deze 3 boeken maken van elke manager een betere leider, volgens de CEO van bol.com
- 5 trucs om een drukke periode op je werk te overleven
- Door overnames van Scholten Awater en Centralpoint in 2017 is Infotheek Group uitgegroeid tot de Europese marktleider in circulaire IT. Het bedrijf is actief in 14 landen. De omzet bedroeg 750 miljoen euro in 2017. ↩
- Brancheorganisatie Techniek Nederland heeft in maart 2019 wel het Keurmerk Refurbished gelanceerd, voorlopig alleen voor iPhones. Dit keurmerk geldt alleen voor Nederland, terwijl Infotheek in heel Europa actief is. ↩